บทความเสนอ รศ.พีระพล ศิริวงศ์

หนทางอันยาวไกล ด้วยหัวใจคณิตศาสตร์
“ครูผู้สอนเป็นตัวแปรสำคัญอย่างยิ่งที่ทำให้นักเรียนชอบหรือไม่ชอบวิชาคณิตศาสตร์”
โดย ประจวบ บัวพันธ์

จากประสบการณ์ในการสอนคณิตศาสตร์ของผู้เขียนพบว่า ครูผู้สอนคณิตศาสตร์หลายคนประสบปัญหาในการสอนคณิตศาสตร์ และมีปัญหาที่ต้องถามตนเองเสมอว่าจะสอนคณิตศาสตร์อย่างไรเพื่อให้ นักเรียนนำไปใช้ในชีวิตประจำวันได้ จะสอนคณิตศาสตร์อย่างไรเพื่อให้นักเรียนมีเจตคติที่ดีต่อวิชาคณิตศาสตร์ และทำอย่างไรจึงจะเป็นครูในดวงใจของลูกศิษย์ ขอเริ่มจากคำว่า “คณิตศาสตร์ในชีวิตประจำวัน” คำนี้น่าจะหมายถึง การใช้วิธีการคำนวณทางคณิตศาสตร์ในการแก้ไขปัญหาบางประการในชีวิตประจำวัน ซึ่งนักเรียนมักจะคิดว่า แต่ละเรื่องที่เรียนไปแล้วเอาไปใช้ทำอะไร ที่เกี่ยวข้องกับชีวิต ประจำวัน วิธีการหนึ่งที่อยากจะแนะนำคือ ครูผู้สอนอาจจะให้โจทย์ปัญหา ยกตัวอย่างจากเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับตัวนักเรียน เชื่อมโยงการแก้ปัญหาบางประการในชีวิตประจำวัน และให้นักเรียนช่วยกันหาข้อมูลที่จะมาใช้แก้ปัญหา แล้วมาช่วยกันหาคำตอบ การฝึกให้นักเรียนรู้จักวางแผนการทำงาน โดยใช้คณิตศาสตร์เป็นเครื่องมือ เป็นการกระตุ้นให้นักเรียนเกิดความสนใจในการเรียนคณิตศาสตร์มากขึ้น โดยครูผู้สอนควรฝึกให้นักเรียนรู้จักค้นหาข้อมูลด้วยตัวเอง โดยครูอาจจะแนะนำแหล่งที่จะไปหาข้อมูล และเมื่อนักเรียนแก้ปัญหาโจทย์ได้แล้ว ครูควรสรุปคำถาม และควรมีข้อเสนอแนะอื่น ๆ เพิ่มเติม เพื่อช่วยให้นักเรียนเกิดความรู้ความคิดกว้างขวางขึ้น ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับการพิจารณาของครูผู้สอนว่ามีความพร้อมหรือไม่ และกิจกรรมดังกล่าวเหมาะสมกับชั้นเรียนของท่านหรือไม่ เพียงใดด้วย
การเพิ่มคุณภาพของนักเรียนด้านเจตคติ และความอยากเรียนคณิตศาสตร์ ทำอย่างไรที่ความกลัวที่จะต้องยุ่งเกี่ยวกับคณิตศาสตร์จะหายไป คงเหลือไว้แต่ความกระตือรือร้นและความสนุกสนานเข้ามาแทนที่ ผู้เขียนขอเสนอแนะว่า ครูผู้สอนจะต้องออกแบบกิจกรรมต่าง ๆ ที่ยั่วยุให้เด็กได้มีส่วนร่วม ได้มีการค้นหา และได้มีการค้นพบ เมื่อมีความสำเร็จเช่นนี้เกิดขึ้นแล้ว สิ่งที่ครูจะต้องคิดค้นคือสื่อการสอนใหม่ ๆ หรือวิธีการสอนใหม่ ๆ ด้วยตนเอง การสนทนาโต้ตอบ สามารถช่วยให้นักเรียนทุกคนพัฒนาความเข้าใจความหมายต่าง ๆ ได้ดีขึ้น ในทางตรงกันข้าม การเรียนตามลำพัง จะมีแต่ความเงียบเหงา ซึ่งมีความแตกต่างเป็นอย่างมากในผลการเรียน ความแตกต่างระหว่างบุคคล มีทั้งในด้านร่างกาย สติปัญญา จิตใจ บุคลิกภาพ ความถนัด ความสนใจ ความรู้พื้นฐานและสิ่งแวดล้อม เป็นที่ยอมรับกันว่าไม่มีวิธีสอนใดที่ดีที่สุด ผู้สอนจะต้องตระหนักถึงความแตกต่างระหว่างบุคคลของนักเรียนในด้านต่าง ๆ และต้องยอมรับว่าการพัฒนาการเรียนของนักเรียนจะเป็นไปในระดับที่แตกต่างกัน ครูผู้สอนต้องพัฒนาการเรียนการสอนให้มีประสิทธิภาพ การเลือกใช้วิธีการสอนให้เหมาะกับเนื้อหา เวลา และกลุ่มผู้เรียนเป็นเรื่องสำคัญ เรามักจะพบได้ว่ามีนักเรียนจำนวนไม่น้อยที่ง่วงหรือหลับในห้องเรียน พูดคุยนอกเรื่องหรือทำกิจกรรมอื่น ๆ ที่ไม่เกี่ยวข้องกับการเรียนการสอนในห้องเรียน ทั้งนี้นอกจากจะเป็นเหตุมาจากความไม่ใส่ใจในการเรียนแล้วมีประเด็นปัญหาที่สำคัญ หลายประการ ที่ผู้เขียนได้รวบรวมจากประสบการณ์ที่ผ่านมา ดังนี้
1. ปัญหาของนักเรียน นักเรียนไม่มีความพร้อมในด้านต่าง ๆ เรียนไม่รู้เรื่อง ไม่เข้าใจบทเรียน ติดตามบทเรียนไม่ทัน ไม่รู้ว่าครูผู้สอนพูดเรื่องอะไรอยู่ ไม่เข้าใจตั้งแต่เรื่องแรกที่เรียน จึงไม่มีความหวังที่จะรู้เรื่องต่อ ๆ ไป จนเกิดความท้อแท้และปัญหาเป็นไปอย่างซ้ำซาก จนกระทั่งนักเรียนปิดกั้นตัวเอง ไม่รับรู้ ไม่พยายามในเรื่องใด ๆ ทั้งสิ้น เพราะคิดว่าเรียนไปก็ไม่รู้เรื่อง ฟังครูสอนไปก็ไม่มีทางที่จะเข้าใจได้ นักเรียนจะหากิจกรรมอื่นทดแทนในเวลาเรียน เช่น อ่านหนังสือการ์ตูน อ่านหนังสือพิมพ์ เล่นเกมในโทรศัพท์มือถือ วาดรูป ทำรายงานวิชาอื่นๆ ลอกการบ้านวิชาอื่น นั่งหลับ คุยกับเพื่อน ซึ่งจะเป็นปัญหาต่อเนื่องกับการดำเนินกิจกรรมการเรียนการสอน การควบคุมชั้นเรียน ตัวนักเรียนก็จะไม่ประสบความ สำเร็จในการเรียน ไม่มีกำลังใจในการเรียน จึงทำให้นักเรียนมีเจตคติที่ไม่ดีต่อวิชาคณิตศาสตร์
2. ปัญหาของครูผู้สอน ครูบางคนไม่ต้องการสอนนักเรียนอ่อน เพราะคิดว่ายากต่อการบริหารจัดการทั้งด้านการสอน การสั่งงาน การตรวจงาน การควบคุมชั้นเรียน ครูบางคนอาจจะอยากสอน อยากช่วยให้นักเรียนอ่อนได้ประสบความสำเร็จ แต่ถ้าไม่มีความอดทน ความเพียรพยายามในการหากลวิธีต่าง ๆ รับมือกับปัญหาในหลาย ๆ ด้าน ในที่สุดอาจเกิดความท้อแท้ และสอนไปวัน ๆ แต่ถ้าครูใช้เทคนิควิธีการสอนโดยทั่วไป ซึ่งใช้กับนักเรียนเก่ง หรือนักเรียนปานกลาง สอนเพียงเพื่อให้สอนจบ ปัญหาก็จะตกไปที่ ตัวผู้เรียน ทำให้ขาดประสิทธิภาพในการเรียนการสอน
3. ปัญหาเกี่ยวกับระบบบริหารจัดการ จำนวนนักเรียนในห้องมากเกินไปทั้งยังมีความแตกต่างระหว่างบุคคลอีกมากมายหลายด้านทำให้ครูดูแลได้ไม่ทั่วถึง สิ่งที่น่าห่วงก็คือ ครูบางคนไม่ชอบการปรับการเรียนเปลี่ยนการสอน บางคนติดอยู่กับขั้นตอนมากเกินไป และจะไม่สนุกในการทำกิจกรรมกับเด็กแต่ถ้าเป็นครูที่เข้าใจและสอนไปเล่นไปก็จะสอนเด็กได้ดี
4. ปัญหาเกี่ยวกับวัฒนธรรมในการทำงานที่ครูยึดถือปฏิบัติกันอย่างเคร่งครัดและพร้อมที่จะปกป้อง ถึงแม้จะไม่สามารถอธิบายเหตุผลหรือที่มาที่ไปของการประพฤติ การปฏิบัติก็ตาม เมื่อครูเข้าไปทำการสอนในหน่วยงานนั้นก็จะได้รับการปลูกฝังให้ยึดถือแนวประพฤติ วิธีการทำงานเดิมที่มีอยู่เดิม ในที่สุดแล้วก็จะผสมผสานกันเป็นวัฒนธรรมขององค์กรที่มีฐานรากมาจากการปฏิบัติในอดีต อันยาวนานจนคนรุ่นหลังไม่สามารถอธิบายที่มาได้ ซึ่งมีข้อคิดบางอย่างว่า วัฒนธรรมที่สั่งสมกันมายาวนานนั้นบางสิ่งบางอย่างยังใช้ได้หรือไม่ อันไหนบ้างที่เป็นการสกัดกั้นการมีประสิทธิภาพของการเรียนการสอน และสมควรได้รับการแก้ไขปรับปรุงอย่างรีบด่วนในยุคคิดใหม่ทำใหม่ มิฉะนั้นแล้วการศึกษาของไทยก็ไม่สามารถพัฒนาได้
ทำอย่างไรครูจึงจะเป็นคุณครูในดวงใจของลูกศิษย์ ครูผู้สอนคณิตศาสตร์ทุกท่าน ต้องมาช่วยกันคิดครับ ว่าทำอย่างไรครูจึงจะเป็นคุณครูในดวงใจของลูกศิษย์ ทำอย่างไรที่จะให้ลูกศิษย์อยากเรียนคณิตศาสตร์ด้วย ถึงเวลาที่ครูคณิตศาสตร์จะสอนให้เด็กเห็นความเป็นกัลยาณมิตรระหว่างครูกับลูกศิษย์ ซึ่งพฤติกรรมที่นักเรียนต้องการเห็นจากครูคณิตศาสตร์ คือ ใจดี ดูแลเอาใจใส่ สอนสนุกเข้าใจง่าย มีเหตุมีผล ยุติธรรม และมีความรู้มากกว้างขวาง จะเห็นว่าสิ่งที่เด็กนักเรียนต้องการเป็นความต้องการพื้นฐานของมนุษย์ทั้งสิ้น ครูใจดี ไม่ดุจะทำให้นักเรียนเกิดความรู้สึกว่าห้องเรียนปลอดภัยและไม่เครียด การสอนสนุกและเข้าใจง่าย ตลอดจนการดูแลเอาใจใส่ เป็นสิ่งที่เด็กต้องการอย่างมากในการเรียนรู้คณิตศาสตร์ การเรียนไม่รู้เรื่องนับว่าเป็นความทุกข์อย่างยิ่ง จะส่งผลให้ง่วงนอน เบื่อหน่ายการเรียน ในที่สุดเด็กไม่อยากเรียนด้วย ยิ่งถ้าครูผู้สอนขาดการดูแลเอาใจใส่นักเรียน ไม่ตรวจแก้ไขการบ้านเลย เด็กนักเรียนคนนั้นไม่เคยถูกถามเลย ยิ่งทำให้นักเรียนไม่ชอบวิชาคณิตศาสตร์ยิ่งขึ้นและจะไม่ประสบผลสำเร็จในการเรียนเลย แล้ววิธีสอนคณิตศาสตร์แบบไหน ที่จะทำให้นักเรียนมีความเข้าใจได้ง่าย ทำให้นักเรียนชอบคิด อยากเรียน และรักในวิชาคณิตศาสตร์ และครูสอนวิชาคณิตศาสตร์ควรมีบุคลิกและลักษณะอย่างไรจึงจะเป็นที่ชื่นชอบใจของนักเรียน
ด้วยความปรารถนาดี
ประจวบ บัวพันธ์
วท.ม.ค.ศ. 4 เลขที่ 2
เสนอ รศ.พีระพล ศิริวงศ์
วิชา คณิตศาสตร์ศึกษา